Martes, Mayo 28, 2013

Aspekto ng Pandiwa



Aspekto ng Pandiwa:


 Salitang-ugat Aspektong
Perpektibo
 Aspektong
Imperpektibo
 Aspektong
Kontemplatibo
 mahal minahalminamahalmamahalin
 asa umasaumaasaaasa
 aral nag-aralnag-aaralmag-aaral

(1) Aspektong Perpektibo o Pangnagdaan - naglalarawan sa kilos o galaw na ginawa na o katatapos pa lamang. Ito ay kadalasang nabubuo sa pamamamagitan ng mga panlaping.
 "nag-", "um-", "-in-", "-nan", "ni-", 
"-an", at "na-"
mga halimbawa: 
nag-aral, uminom, minahal, itinanan, nilamon, nakitaannakita  

(2) Aspektong Imperpektibo o Pangkasalukuyan - naglalarawan sa kilos o galaw na kasalukuyang ginagawa. Nabubuo ang pandiwang ito sa pamamagitan ng pag-uulit sa unang pantig sa salitang-ugat at pagdaragdag ng panlaping katulad ng sa Apektong Perpektibo.
 "nag-", "um-", "-in-", "-nan", "ni-", 
"-an", at "na-"
mga halimbawa: 
naglalaba (nag-la-laba), umiinom (um-i-inom)
minamahal (ma-in-mahal), nilalamon (ni-la-lamon)
nakikita (na-ki-kita), nakikitaan (na-ki-kita-an)

(3) Aspektong Kontemplatibo o Panghinaharap - naglalarawan sa kilos o galaw na gagawin pa lamang. Ito ay kadalasang nabubuo sa pamamagitan ng pag-uulit lamang ng unang pantig ng salitang-ugat o pagdaragdag ng unlaping: "mag-" , "ipag-", "maka-", "naka-". Maaaring ding gamitin ng sabay.
mga halimbawa: 
gagawa (ga-gawa), maglalaba (mag-la-laba)


Di-Karaniwang Pandiwa:

(1) Maykaltas - di-karaniwan ang pandiwa kung ang salita ay nawawalan ng titig o pantig.
Salitang-ugat Panlapi Karaniwang
Ayos ng Pandiwa
Di-Karaniwang Ayos ng Pandiwa
 buhos -anbuhusanbusan
 higit ma- / -anmahigitan mahigtan
 lagay -anlagayan lagyan
 takip -antakipan takpan

(2) Maylipat - karaniwang ang pandiwa kung ang isa o dalawang titik ng salita ay naililipat, at may ilang titik o pantig na nawawala.
 Salitang-ugatPanlapiKaraniwang
Ayos ng Pandiwa
Di-Karaniwang Ayos ng Pandiwa
tanim-antanimantamnan
atip-anatipanaptan
silid-ansilidansidlan

(3) Maypalit - napapalitan ang isa o dalawang titik ng pandiwa kaya ito ay nagiging di-karaniwan.
 Salitang-ugatPanlapi Karaniwang
Ayos ng Pandiwa
 Di-Karaniwang Ayos ng Pandiwa
 dinig ma- madinigmarinig
 dugtong ka- kadugtong karugtong
 halik -an halikan hagkan
 bayad -an bayadan bayaran

(4) Maysudlong - di-karaniwan ang pandiwa kung ang karaniwang anyo nito ay nadaragdagan ng isa o dalawang titik o kung ang pandiwa ay may dalawang hulapi.
 Salitang-ugat Panlapi Karaniwang 
Ayos ng Pandiwa
 Di-Karaniwang Ayos ng Pandiwa
 antabay -an antabayan antabayanan
 kuha -in kuhain kuhanin
  mata -in matain matahin
 buti pag- / -an pagbutian pagbutihan


Pokus ng Pandiwa:
Pokus - relasyong semantika ng pandiwa at simuno

(1) Pokus sa Tagaganap-ang pandiwa ay nakapokus sa tagaganap kung ang simuno ng pangungusap ang tagagawa ng gilos.
mga halimbawa: 
Nakapag-aral       si Marvino       kahapon.
   (pandiwa)         (simuno-tagaganap)

Si Marvino
            ay nakapag-aral kahapon.
(simuno-tagaganap)         (pandiwa)

(2)
 Pokus sa Layon-ang pandiwa ay nakapokus sa layon kung ang layon ng pangungusap ang simuno.
mga halimbawa:

Bantayan
 
     mo          ang sinaing    at baka masunog.
(pandiwa)    (tagaganap)  (simuno-layon) 

Ang sinaing
  ay bantayan     mo       at baka masunog.
(simuno-layon)    (pandiwa)     (tagaganap)

(3)
 Pokus sa Ganapan-kung ang simuno ay nasa ganapang kilos, nakapokus sa ganapan ang pandiwa.
mga halimbawa:

Pinintahan
 
     niya       ng berde   ang mga tulay.
(pandiwa)      (tagaganap)                    (simuno-ganapan)

Ang mga tulay  
   ay pinintahan      niya       ng berde.
(simuno-ganapan)        (pandiwa)      (tagaganap)

(4)
 Pokus sa Tagatanggap-nakapokus sa tagatanggap ang pandiwa kung ang simuno ang tagatanggap ng kilos.
mga halimbawa:

Ikuha
 
           mo                  si TinTin          ng bagong damit.
(pandiwa)  (tagaganap)    (simuno-tagatanggap)

Si TinTin
 
                   ay ikuha        mo       ng bagong damit.
(simuno-tagatanggap)    (pandiwa)   (tagaganap)

(5)
 Pokus sa Gamit-nakapokus sa gamit ang pandiwa kung ang simuno ay ang kasangkapan o bagay na ginamit sa pangungusap.
mga halimbawa:

Ipangguhit
       mo            ang lapis    sa papel.
(pandiwa)    (tagaganap)    (simuno-gamit)

Ang 
lapis  
      ang ipangguhit       mo      sa papel.
(simuno-gamit)        (pandiwa)        (tagaganap)

(6)
 Pokus sa Sanhi-sa sanhi ang pokus ng pandiwa kung ang simuno ay nagpapahayag ng dahilan ng kilos.
mga halimbawa:

Ikinatuwa
  
  ni Czarina        ang biro          ni Zeus.
(pandiwa)     (tagatanggap)    (simuno-sanhi)    (tagaganap)

Ang biro
          ni Zeus    ay Ikinatuwa   ni Czarina.
(simuno-sanhi)  (tagaganap)       (pandiwa)     (tagatanggap)

(7)
 Pokus sa Direksyon-kung ang simuno ay nagsasaad ng direksyon ng kilos, nasa pokus sa direksyon ang pandiwa.
mga halimbawa:

Pinuntahan
      ko          ang Boracay     noong isang linggo.
(pandiwa)      (tagaganap) (simuno-direksyon)

Ang Boracay
       ang pinuntahan      ko        noong isang linggo.
(simuno-direksyon)        (pandiwa)        (tagaganap)

Walang komento:

Mag-post ng isang Komento